Giới truyền thông và người lao động Việt Nam tỏ vẻ hoan hỉ khi cuối tháng 4 vừa qua xuất hiện thông tin Apple (có tên cúng cơm là “táo mẻ”) tuyển dụng những lao động cao cấp: giám đốc điều hành, giám đốc bán lẻ, kỹ sư kiểm định sản phẩm… Nhiều tờ báo còn cho rằng, từ chuyện tuyển dụng người rầm rộ hiện nay, vào cuối năm 2020, “táo mẻ” sẽ xây dựng nhà máy tại Việt Nam!
Trong vòng 5 năm trở lại đây, kể từ khi “táo mẻ” thành lập văn phòng đại diện tại Việt Nam, nhiều đài truyền hình, tờ báo lớn tại Việt Nam luôn nhắc đến cụm từ: “Apple sẽ dời nhà máy của mình sang Việt Nam”. Thông tin này có nghĩa là hiện nay “táo mẻ” có nhà máy riêng như kiểu nhà máy của Samsung ở Bắc Ninh, Thái Nguyên, TP.HCM hay nhà máy của LG ở Hải Phòng. Chẳng hiểu vì sao mà họ cứ gọi như vậy?
Nhà máy của táo mẻ – Chuyện của 23 năm trước
Ông Đ.V, cựu phó tổng giám đốc công ty đại diện của một tập đoàn điện tử lớn nhất nhì thế giới đang có mặt tại Việt Nam xác nhận với Dân Việt: “Kể từ khi iPhone xuất hiện cho đến nay, Apple chưa hề có nhà máy riêng như các thương hiệu khác”. Ông Đỗ Khoa Tân, cựu tổng giám đốc Viettronic Biên Hòa (Belco), hiện là phó tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp điện tử Việt Nam bình luận: “Đã lâu lắm rồi Apple không còn nhà máy riêng nào trên thế giới. Hiện nay họ dư tiền để xây hàng chục nhà máy lớn nhưng xây để làm gì trong khi họ đã có hệ sinh thái đối tác hùng mạnh trên toàn cầu?”.
Vì sao “táo mẻ” không xây dựng nhà máy riêng như Samsung, LG… đang làm? Trong quá khứ, theo lời ông Tân, Apple từng có hàng chục nhà máy trên thế giới. Nhưng kể từ năm 1997, khi Tim Cook nắm quyền điều hành “táo mẻ”, đã mạnh dạn dẹp hết các nhà máy riêng với chi phí cồng kềnh để hạ giá thành sản phẩm – chìa khóa để mặt hàng Macbook đủ sức cạnh tranh với các hãng khác như HP, Dell… Tim Cook giữ lại nhóm nghiên cứu, từ thiết kế chip cho đến ứng dụng của các sản phẩm chiến lược, như: Macbook, iPod, iPhone, iPad… và nhóm bán hàng.
Với chiến sách này, theo ông Nguyễn Minh Việt, Viện trưởng Viện nghiên cứu thiết bị di động của VinSmart (Vingroup), Apple chọn hình thức thuê các đối tác EMS (Electronic Manufacturing Service, tạm dịch là dịch vụ sản xuất điện tử) sản xuất. Khác với các nhà sản xuất OEM, ODM…, “theo nguyên tắc chung, nhà sản xuất EMS không được phép can thiệp, thay đổi mô hình sản xuất, vật liệu… mà Apple đã đặt ra”, theo chia sẻ của ông Việt.
Hiện nay, các đối tác EMS lớn của Apple trên toàn cầu là những nhà sản xuất lớn: Foxconn (iPhone), Wistron, Pegatron (iPhone, iPad, MacBook), Compal, Luxshare Precision, Goertek… Trong đó, nhiều tên tuổi đã có mặt tại Việt Nam từ rất sớm như Foxconn (2007), Goertek (2013)…
Táo mẻ tính chuyện xây nhà máy tại Việt Nam – Giấc mơ hoang!
Theo ông Tân, việc “táo mẻ” tuyển những vị trí kỹ thuật là chuyện bình thường của mô hình EMS vì họ cần kiểm tra sản phẩm trước khi sản xuất hàng loạt và trước khi đóng gói. Động thái này, theo ông Đ.V, có thể các đối tác của “táo mẻ” đầu tư hay dịch chuyển nhà máy sang Việt Nam hoặc là những nhà máy đã hoạt động tại Việt Nam từ lâu mở rộng sản xuất nên Apple cần chuẩn bị đội ngũ để thực hiện phần việc của mình. Các chuyên gia cho biết, những động thái trên đã được các đối tác của “táo mẻ” công bố vào đầu năm 2019 như Goertek đầu tư 260 triệu USD cho nhà máy thứ 2 tại khu công nghiệp Quế Võ (Bắc Ninh) để sản xuất tai nghe, kính thực tế ảo VR, loa, micro…; mới nhất là thông tin Pegatron đang tìm kiếm địa điểm tại Việt Nam để đầu tư nhà máy…
“Từ câu chuyện tuyển dụng lao động để nói rằng Apple đang chuẩn bị xây dựng một nhà máy tại Việt Nam là suy diễn hoang tưởng. Với các đối tác, Apple có thể có ý kiến nhưng không có quyền quyết định vì các nhà sản xuất EMS không chỉ làm đơn hàng cho họ mà còn làm cho nhiều thương hiệu với các chuẩn sản xuất khác nhau”, ông Tân nói. Cách đây vài năm, Tổng thống Trump đặt vấn đề những tập đoàn lớn như Apple nên chú ý đến vấn đề việc làm cho người dân Mỹ. “Trong tương lai, nếu có chính sách hấp dẫn, Apple có thể xây một hoặc hai nhà máy ở Hoa Kỳ để sản xuất những linh kiện điện tử quan trọng và những ứng dụng có giá trị gia tăng cao”, ông Tân dự đoán.
Vài thông tin trên cùng với sự xác nhận của các chuyên gia có uy tín trong lĩnh vực sản xuất hàng điện tử, có thể khẳng định: hiện nay Apple không có nhà máy riêng nên không thể có chuyện “di dời nhà máy của mình đến Việt Nam”. Còn việc Apple sẽ đầu tư nhà máy mới tại Việt Nam, như lời ông Tân, chỉ là “giấc mơ hoang”!
Minh Tú
