Hơn 40 năm trước, ba thằng nhà quê ở Vạn Giã biết đến món ốc len xào dừa lần đầu tiên ở Sài Gòn khi zô lấy hàng cho hợp tác xã. Nhấm nháp với rượu Cây Lý. Bị cái món ăn vỉa hè này hớp hồn dù rượu Cây Lý không lấy gì ngon, lạt nhách.
Lần đầu ăn ốc len, ba đứa gồm một thủ kho, một kế toán trưởng và tôi là “gai” (guider, hướng dẫn viên) vì biết chút đỉnh đường đi nước bước ở Sài Gòn, nhất là khu Bùi Viện, Phạm Ngũ Lão. Nhà bạn gái (sau thành vợ) ở khu đó, trong một con hẻm Bùi Viện, thông ra Phạm Ngũ Lão. Gần chợ Thái Bình.
Con ốc len xào dừa ở vỉa hè khu Phạm Ngũ Lão chắc ngon là nhờ nước cốt dừa và thơm nặc mùi sả. Hồi đó cửa Việt Nam chưa mở rộng lắm. Tây ba lô không có mấy. Dépôt nhà ga Sài Gòn còn những người là người. Những người nghèo sống ở dépôt và buôn bán nhỏ trên vỉa hè bên kia đường Phạm Ngũ Lão. Chúng tôi quen ngồi ở góc ngã ba Phạm Ngũ Lão – Đỗ Quang Đẩu.
Ăn ốc len, nhứt là cái thú hút ốc chùn chụt mà dân Mã Lai và Singapore vin vào đó để đặt tên cho con ốc len là “red chut-chut snail”: kê chỗ cái chân-bụng con ốc lên hút một hoặc hai phát cho miếng thịt ốc chui tọt vào miệng cùng với nước cốt dừa sả ớt thấm đẫm. Thiệt thần tiên gì đâu! Món ốc vừa ngon vừa rẻ hấp dẫn làm quên nỗi rượu Cây Lý lạt phèo, so với rượu các lò ở quê tôi. Ở đó muốn uống rượu ngon, người bán sẵn lòng pha thêm vào một ít rượu nhứt.
Vậy là những tối trong thời gian chờ làm thủ tục nhận hàng và lên hàng, tối nào bọn tôi cũng ngồi nhâm nhi ốc len xào dừa với Cây Lý. Thỉnh thoảng xen thêm vào dĩa thịt chó của một ông người Bắc mới. Ở ngoài miền Trung cũng có thứ ốc “chut-chut” mà Singapore gọi “black chut-chut snail”. Chúng tôi quen gọi là ốc hút. Ốc hút luộc sả, chấm mắm gừng cũng ngon lắm. Nếu ốc len không có “son phấn” nước cốt dừa, sả và ớt, thịt chưa chắc săn và bùi bùi bằng ốc hút. Chỉ phải tội, nếu tính độ hút bằng sự “nhọn mỏ”, ốc hút cao hơn nhiều vì nhỏ quá. Gần đây con đường ốc Vĩnh Khánh, (Q.4) có món ốc hút rang ớt, hút đã lắm, môi cứ nóng bừng lên. Các bà cô ăn món này không cần thoa son môi hồng phải biết.
Tôi cũng đã từng ăn ốc len xào dừa ở Nha Trang. Không phải là loại ốc như Sài Gòn. Chắc là gần giống. Nếu đã ăn ốc len xào dừa ở miền Nam, Sài Gòn nói riêng, sẽ nhận thấy ốc len xào dừa Nha Trang chỉ đáng “xách dép” cho món ốc len xào dừa Sài Gòn. Ờ, ốc len xào dừa Sài Gòn ngon thiệt.
Mấy chục năm Sài Gòn ngốn ốc len, mà chúng vẫn còn, chỉ có điều mắc hơn nhiều. Dân ở rừng ngập mặn miền Tây nhiều nơi đã biết thả giống để nuôi. Dân bảo vệ rừng phòng hộ Cà Mau may mắn hơn, vì nguồn ốc tự nhiên bắt từ những thân cây mắm còn khá nhiều. Họ chỉ cất công dưỡng.
Những người bạn ngày xưa giờ đã mỗi người mỗi nẻo, lâu lâu có dịp bù khú, không quên được những dĩa ốc len những ngày lâu lắc khi người ta còn trẻ. Hồi đó, ăn rồi về khoe làng xóm, chẳng ai biết con ốc len là con ốc gì. Mà người khoe cũng chẳng biết nó là ốc nước ngọt hay nước mặn. Cho tới khi ngồi làm tư liệu viết bài này mới hay người Mã cũng có món ốc len nước dừa lại còn có cà ri ớt. Đặc sản xứ Mã đó. Cà Mau cũng xưng ốc len xào dừa là đặc sản xứ mình. Tôi đồ rằng ốc len xào dừa cà ri ớt của người Mã hương vị đa nguyên hơn của người Cà Mau. Ai bắt chước ai không chắc, vì đôi khi tư tưởng lớn gặp nhau do có cùng sản vật và hoàn cảnh.
Trong “Sinh học và sinh thái các loài nhuyễn thể chân-bụng” (Ramasamy Santhanam. PhD, Biology and Ecology of Edible Marine Gastropos Molluscs, NXB Apple Academic Press tr.106, Cerithidea obtusa) ghi nhận ốc len có thể leo lên những cây cao nhất đến 7 m rồi buông mình cho rơi xuống bùn. Chẳng sao cả.
Ngữ Yên
